M. Birkan Apartmanı

Yine bir gün kitapçı okuması yapıyordum; Müge ve Ali Cengizkan’ın ‘Haluk Baysal-Melih Birsel Rasyonalizmi’ kitabına bakarken şaşırdım.

‘Kabataş-Yarasa Sokak’ diyor, bir minik fotoğraf var, bina tanıdık. Bence orası Ayaspaşa’dır. Sarayarkası Sokak’tan Çiftevav’a dönerken tam köşedeki, merdivenlerin başındaki sarı bina…

Baysal-Birsel ortaklığıyla yapılmış bir bina olduğuna pek inanasım yok. Girişi arkası, bana pek çekici gelmiyor. Ama bilgisi-belgesi var, 1962’de onlar yapmış.

Ancak bir kanıt da, apartmanın ismi: M. Birkan Apartmanı.

‘BİRKAN’ SOYADI DA TANIDIK

Biz -mimari camia ve benim gibi meraklılar- Haluk Baysal-Melih Birsel’in Bebek’teki Dr. Natuk Birkan Apartmanları’nı biliyoruz. İkonik yapılar. Aynı yatırımcının, beğendiği mimarlarla tekrar tekrar çalışması olası.

Günlerce Natuk Birkan okuması yaptım, onu ayrıca anlatacağım, bilgisi olan varsa da sevinirim. Özellikle kızlarını çok merak ettim. Boğaziçi Üniversitesi’nde okuyup Natuk Bey’i tanımayan da pek çok kişi var bence… Eğitime dünya yatırım yapan Natuk Bey’i ayrı anacağım. Sonra…

BAĞIŞ HABERİNDEN YAKALADIM

Peki M. Birkan kim? Bulamıyorum, her türlü bakınıyorum, deli gibi ararken Engin Cezzar ile Gülriz Sururi’nin Gümüşsuyu’ndaki evlerini bir vakfa bağışlamalarıyla ilgili bir haber okudum ve -şimdi neden öyle düşündüm hatırlamıyorum ama- bu evin M. Birkan Apartmanı olabileceğine kanaat getirdim. (Sanırım komşulardan Mehtap Çakıroğlu da benim zihnime bir tohum ekmiş olabilir).

Ancak ispat edemiyorum. (Şimdi düşündüm de Ceylan Bakkal’a sorsam bilirdi!). Neyse bir gün Miraç Zeynep Özkartal ile konuşuyoruz, bilirse o bilir. “Evet orası” dedi, “Biliyorsun James Baldwin Türkiye günlerinde uzun süre onlarda yaşadı. Sedat Pakay’ın çektiği fotoğraflar da o evdendir.”

İnanılmaz!

M. Birkan da Meliha Birkan imiş; Natuk Bey ile akrabalıkları var mı, varsa ilişki ne henüz çözemedim.

BİR BAŞKA ÜLKE BURADA TAMAMLANMIŞ

James Baldwin’in -bu muhteşem fotoğrafları da çeken Sedat Pakay ile birlikte- Üçler Apartmanı’ndan bir fotoğrafını paylaşıp bir zamanlar Gümüşsuyu-Ayaspaşa’da yaşadığından bahsetmiştim.

60’lı yıllarda Gümüşsuyu’nda ‘Arap Jimmy’ namıyla, inanmazsınız ırkçılıkla değil sevgi ve ilgiyle karşılanan Baldwin, uzun süre Actor’s Studio’da birlikte çalıştığı yakın arkadaşı Engin Cezzar ve eşi Gülriz Sururi’nin dairesinde yaşamış.

Bir Başka Ülke adlı kitabını burada baştan yazıp bitirmiş. Hatta “Baldwin, aralarında Bir Başka Ülke, Bundan Sonrası Ateş ve Sokağın Dili Olsa’nın da bulunduğu en Amerikan eserlerini İstanbul’da yazdı” gibi satırlara rastlıyorum hakkında okurken. Türkiye’nin hayatını kurtardığını söylüyor Baldwin. Gülriz Hanım ile Engin Bey’in, onların entelektüel çevrelerinin, 60’lar Türkiyesi’nin bunda etkisi çok eminim.

Buralarda oturanlar bilir, Cihangir’in, Gümüşsuyu’nun ne binaları vardır ki, dışardan manzarasını hiç belli etmez…

SET OTEL VE MANZARA FACİASI!

M. Birkan Apartmanı, 1962’de ilk yapıldığında öyle değildi bence… Ama bugün belli etmiyor çünkü bu manzara da Baldwin’e kucak açan o sıcak dönem gibi kapandı.

Gülriz Hanım bunu “Bir An Gelir” adli kitabında ayrıntısıyla anlatıyor. Hayran oldukları manzaralarının dörtte birini önce önlerine dikilen bir bina ile kaybediyorlar ve ardından Set Otel yapılıyor ve bütün manzara kapanıyor! Korkunç!

Mimarlarından başlayarak içinden çok güzel insanların geçtiği, her şeye rağmen bence talihli bir bina imiş M. Birkan Apartmanı.

BİRKAN APARTMANI ÇYDD’YE, UĞUR APARTMANI NESİN VAKFI’NA

Bu arada..

Ben yazıyı Instagram’da paylaştıktan sonra çok güzel bir bilgi geldi, Maya Hanım’dan (@mayatrkmn):

“Gülriz Hanım, kitabında bahsettiği gibi manzarasının kapanması sonrasında yan sokakta (Selime Hatun Camii Sok.) bulunan Engin Cezzar ın babasının yaptırdığı Uğur Apartmanı’na taşındıklarını anlatmıştı. 

Uğur Apartmanı’nda Gülriz Hanım’ı kiracısı ve komşusu olarak 5 yıl yaşadık. Vefatından sonra Nesin Vakfı’na bıraktığı bina Uğur Apartmanı idi. Tam pandemi öncesinde yapıda statik testler yapıldı ve neticede bakanlıktan boşaltma kararı geldi. Uğur Apt. hala yıkılmadı. Gülriz Hanım’ın binayı vakıfa, adını dahi ölmeden önce belirlediği bir kültür merkezine dönüşmesi için bıraktığını öğrenmiştik. Ancak vakıf gerekli izinleri alamayınca ve yapının deprem dayanımı yeterli olmayınca bu isteği gerçekleşemedi.”

Miraç Zeynep Özkartal da, bu bilgileri onayladı. Gülriz Hanım ile Engin Bey Birkan Apartmanı’ndaki iki daireyi Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği’ne (ÇYDD), Uğur Apartmanı’nı ise Nesin Vakfı’na bırakmışlar…

*****Yazıda da belirttiğim gibi Baldwin’in yer aldığı fotoğraflar Sedat Pakay tarafından çekilmiş. SEDAT PAKAY

BU YAZIYI PAYLAŞIN:

WhatsApp
Email
Twitter
LinkedIn
Telegram
Facebook

YORUMLAR

2 Yorumlar
  • Burak Işık
    Tarih: 23:54h, 05 Aralık Cevapla

    Ben çocukluğumdan bir James Baldwin anımı bırakayım.

    Bodrum Veli Bar’da bizimkiler, beni James Baldwin’e emanet etmişlerdi bir süreliğine. Dostları Gülriz Sururi ve Engin Cezzar ile buluştukları bir akşamdı. James Baldwin ise benim gördüğüm ilk siyahi kişiydi hayatımda. Yanımda resim defteri ve kalem taşıdığım zamanlardı. Portresini yapıp hediye etmiştim, o da bana portakal suyu ısmarlamıştı. 15-20 dakika kadar barda 7-8 yaşında tanımadığı bir çocukla sıkılmadan ilgilenecek kadar nazik ve sempatik biriydi. Kocaman gülümsemesini hatırlıyorum mesela.. Yazar olduğunu sonradan öğrendim tabi.. Sonraları Amerika’da master yaparken kitabı Giovanni’s Room üzerine bir sunum yapmıştım. Sunuma başlarken bu anımı anlattığımda Amerikalılar inanamamışlardı. Bugün tabi ki James Baldwin’in kim olduğuna, dünyada nasıl bir iz bıraktığına ve eserlerine hakimim. Ben de o Bodrum akşamüzerini Baldwin’in kim olduğunu bilerek hatırladıkça her defasında gülümsüyorum. Yaptığım resmini saklamış mıdır acaba?

    • Nilay Örnek
      Tarih: 09:56h, 06 Aralık Cevapla

      Yaaa süpper hikaye, iyi ki buraya yazdın! Kaydı olsun ya…

Bir yorum yazın

DİĞERLERİ

Nişantaşı

Villa Tozan / Tozan Apartmanı

Satvet Lûtfi Tozan, Villa Tozan ve Tozan Apartmanı ile karşınızdayım… Satvet Lûtfi Bey, tam hakkında kitap yazılacak adam; yazılmış da. Kendisini görüp tam emin olamasam da bildiğim kadarıyla Cemal Kutay’ın “Belgrad’ı Kurtaran Türk”ü, onun hakkındaki tefrikalardan oluşturulmuş bir kitap. Zaten Tozan ile Kutay yakın arkadaşlar

Devamı »
Tomtom

Başarı Apartmanı

Bugün hem Bronz Sokak hem Başarı Apartmanı bahsini açıyorum. Ben bir şeyler buldum; Erdal Öz’den İsmail Cem’e kimler kimler bu apartmanda oturmuş… Bence imece bilgi paylaşımı ile daha kimler/neler çıkar? Hep radarımda olan apartmanlardan ama bugünkü şahane katkı Ebru Latifoğlu’dan… Bayılıyorum böyle katkılara. Böyle ipucuyla gerisi iplik

Devamı »
Kadıköy

Bursalı Rıza Bey Köşkü

Bursalı Rıza Bey hakkında -şimdilik- bir şey bulamasam da beyefendinin -belki de eşinin- zevki köşkün ön cephesinde yaşıyor. Rıza Bey köşkün ikinci sahibi. Köşkü kendisi yaptırmamış ama 1924’te satın aldıktan sonra köşkün ön cephesini kendisi süsleterek, yeniden yaratmış. Köşke bakarak Bursalı Rıza Bey ve eşinin

Devamı »
Kurtuluş

Şahin ve Ülkü Apartmanları

Mimar Apostol Mavrodoğlu‘nun binalarından devam edelim… Rum asıllı mimarın şansı, mimarı olduğu binalara ismini yazması (Apostol Mavpodoglou ya da Mavrodoğlu / Fransızca, eski Türkçe hep yazmış) olmuş.  Şansı mı kaderi mi bilmem, imzası olan binaların çoğunun adı değişmiş. Burada anlattığım Uğur (Teodoridis) ya da Hamit

Devamı »
Gümüşsuyu

Ayaspaşa Mezarlığı

İstanbul Gümüşsuyu’ndaki Hayırlı Apartmanı‘nı bilen bilir; bilmeyen içinse Fahrünnisa -Fahrelnissa- Zeid’den Mesut Yılmaz’a pek çok ‘tanıdık’ ismin yaşadığı bir bina diyeyim… Girişindeki çiniler bile şöhretli olmasına yetebilecek, yaşı 100’e yaklaşan binalardan. Ama onu anlatabilmek için benim daha önce en çok da Ayaspaşa Palas‘ı yazarken uzun

Devamı »
Şişhane

Angel Apartmanı (Tünel İş Hanı)

Mimar, mühendis ve şehir plancısı Aron Angel hakkında söylenecek şey çok. Burada iki farklı yazı okuyabilirsiniz; biri kendisi hakkında, diğeri doğduğu Valpreda Apartmanı. Bu sitedeki yazılar, hakkında bir okuma yapmak isteyenlere fikir versin diye; Gezi Parkı’nı, Bağdat Caddesi’ni planlayan kişiyi bilelim diye…  Ve şehir planlaması

Devamı »
Basınköy

Namık Kemal Apartmanı

Gazeteci Umur Talu ile çok kısa dönem, biraz da mesafeli olarak çalışabildik. Ama kendisini çok beğenir, severim.  Tahayyülüm öyle ki, o ve ailesi, İstanbul, evler, mahalleler açısından anı zengini insanlar… “Bize bir ev, bir bina yazar mısınız?” dedim, kırmadı beni. Kısa süre içinde bir yazı

Devamı »
Büyükada'nın Yaşlanmayan Modernleri
Hasan Çalışlar Arşivi

Çok sevdiğim mimar Hasan Çalışlar’ın, Instagram’da oluşturduğu ve “Büyükada’nın Yaşlanmayan Modernleri” adını verdiği arşivine, bundan sonra sitenin bu bölümünden ulaşabileceksiniz.