Ben sokak isimlerinin -özellikle İstanbul’da- değişmesinden pek de hazzetmem. Vatandaşların koyduğu sokak isimleri bilgi verir… Sokak ismi kimi zaman oradaki bir çiçekten bahseder, kimi zaman da sokağın dik yokuşuna gönderme yapar.
Ama tabii bu 1920’lerde sorun olmuş. Çünkü çok fazla mükerrer sokak ismi var. Onlarca mahallede ‘kuyu, cami, çeşme, hamam, bostan sokak’ var imiş mesela.
Bunların düzenlenmesi, mükerrer isimlerin değiştirilmesi, bazı sokak ve mahallelerin birleştirilmesi ve ‘gayri milli’ adların gitmesine karar veriliyor. Görev, hem okuduğu hem de yazdığı kitaplarla dönemine çok değerli katkılardan bulunan bir belediye çalışanı, entelektüel bir şahsiyet Osman Nuri Ergin.
İSTANBUL SOKAKLARININ İSİM BABASI
Darüşşafaka’yı bitirdikten sonra 1901 yılında İstanbul Şehremaneti’ne giren ve 46 sene, emekli olana kadar burada hizmet veren Ergin’e, Şehremaneti Mektupçusu (Yazı İşleri Müdürü) iken, sokak isimleri üzerine çalışmaya başlıyor. Görev 1927’de tamamlanıyor. Yazar Erol Ölçer’den alıntılarsam; “6.200 küsur sokağın yeni isimlerini bizzat kendisinin verdiğini kesin olarak biliyoruz. Bu arada Kadastro Heyeti’nin çalışmalarıyla 600 küsur mahalle (bazen 2-3, bazen de 5-6 mahalle) birleştirilmiş, heyetin hazırladığı mazbatalar Osman Nuri Ergin tarafından neşredilmiştir.”
İstanbul sokaklarının isim babası Ergin ayrıca görevi nedeniyle ‘yeni-eski’ sokak ismimlerini listelemiş, ardından da 1934’de, döneminde büyük yankı uyandıran İstanbul Şehri Rehberi’ni yayınlamış.
CADDE-İ KEBİR GİTTİ, İSTİKLAL CADDESİ GELDİ
Fotoğrafta Osman Nuri Ergin, Taksim’de, Cadde-i Kebir yerine ‘İstiklâl Caddesi’ yazılı yeni tabelayı takarken görülüyor. Fotoğrafı Cumhuriyet Gazetesi çekmiş. Yıl 1927. Beyoğlu Belediyesi oraya fotoğraftaki gibi bir tabela astı. Ben de onu görüp sokak isimleri hakkında okudum, keşke Ergin’den de bahsetselermiş.
Peki bu anlattıklarım bir apartmana nasıl bağlanır?
ÇÜNKÜ OĞLU KİMYAGER
Osman Nuri Ergin, 5 Temmuz 1961’de, uzun yıllar oturduğu Fatih Kimyager Sokak’taki evinde vefat etmiş. Kimyager Sokak’ın eski ismi Değirmen Sokak. O dönemde pek çok değirmen sokak olduğu için Ergin bu sokağın ismini değiştirmiş, sokağa da oğlu kimyager olduğu için Kimyager Sokak ismini vermiş. Sokağın ismi hâlâ aynı. Bina da duruyor, yenilenmiş -belki de fazla yenilenmiş, uzmanlarına sormak lazım- haliyle ama bana fena göründü, yeniden yapılmış gibi.
Eski fotoğrafta Osman Nuri Ergin, sokakta evinin önünde, arkada balkonda duranlar da ailesi -sanırım-. Binanın yeni halini ben kapandığım evimde Google Haritalar’dan. Apartmanın ismini göremedim.
MÜZE OLMASI DÜŞÜNÜLMÜŞ AMA…
İstanbul Sokak isimleri konusunda kıymetli bir kaynak var. Erol Ölçer’in 2013’te yayımlanan ‘Şehir Sokak Hafıza’ isimli kitabı. Ölçer o kitapta şöyle diyor: “Osman Nuri Ergin’in Kimyager Sokak’taki evinin müze yapılma çalışmaları halen sürdürülmektedir. Ayrıca ‘Hayatımdaki her şeyi ona borçluyum’ dediği, öğrenim gördüğü, öğretmenlik yaptığı ve bir dönem yönetiminde bulunduğu Darüşşafaka Cemiyeti, Maslak’taki Taksim – Hacı Osman Metrosu hattı üzerindeki Darüşşafaka İstasyonu’nda bir Osman Nuri Ergin köşesi açmayı düşünmektedir.”
Ölçer’in kitabı Zeytin Burnu Belediyesi’nin desteğiyle çıkmış. Belediyeyi ayrıca taktir ediyorum; nasıl ulaşıldığını bilmediğim Z Dergisi de bu tür kitaplar da pek kıymetli, kültür işleriyle kim uğraşıyorsa -hâlâ öyledir umarım- bravo.
1927’DEKİ SOKAK İSİMLERİ…
Bu arada Ölçer’in kitabından, o dönemin sokak isimlerinden İstanbul’u anlayalım diye 1927’ye kadarki sokak isimleri derlemesini de aktarıyorum:
Kuyu Sokak 23 adet, Fırın Sokak 30 adet, Hamam Sokak 41 adet, Kilise Sokak ve kilise ile ilgili sokaklar 72 adet, Ayazma Sokak 34 adet, Değirmen Sokak 31 adet, Cami Sokak 82 adet
Mescit Sokak 21 adet, Yeni Sokak 72 adet, Dere Sokak 31 adet, Bostan Sokak 53 adet, Bahçe Sokak 13 adet, Toprak Sokak 21 adet, Çeşme Sokak 48 adet, Camii Şerif Sokak 25 adet, Fıstıklı Sokak 11 adet, Mahkeme Sokak 6 adet, Karakol Sokak 17 adet, Bakkal Sokak 30 adet
Aralık Sokak 22 adet, Kuyulu Sokak 15 adet, Medrese Sokak 14 adet, Mektep Sokak 63 adet, Mezarlık Sokak 23 adet, Odalar Sokak 11 adet, Salhane Sokak 8 adet, İmam Sokak 16 adet, Orta Sokak 39 adet, Tekke Sokak 35 adet, Tulumba Sokak 12 adet, Türbe Sokak 22, Yenimahalle Sokak 14, Yoğurthane Sokak 5, Yağhane Sokak 12, Yalı Sokak 12, Çınar Sokak 12, İskele ve içinde iskele geçen sokaklar 28, içinde Bostan geçen sokaklar 98, içinde hamam geçen sokak 92 adet…
Henüz yorum yapılmamış.