Sadık Paşa Konağı

Annemin -Jülide Örnek- 18-19 yaşlarında Cihangir’de gittiği dershaneyi çok sevdiğini hatırlarım. ‘Dershane’ denince benim aklıma daha çok üniversite sınavına hazırlayan bir yapı geliyor ama annemin anlattığı bambaşka bir şeydi. Seramik, tiyatro, müzik, resim, yabancı dil gibi pek çok dersin olduğu bir yer. Amerikan Kültür ve Sanat Dershanesi imiş ismi, annem ‘YMC’ gibi bir isimle anar aslında orayı.

Birkaç fotoğrafı da vardır oradan annemin; fotoğraftaki arkadaşlarını sayarken bir dönem ne kadar çok Rum ve Ermeni arkadaşı olduğunu fark ederim.

Bir dönem dershane de olmuş o bina hâlâ duruyor, Cihangir Caddesi’nin en sonunda arada Sadık Paşa Konağı…

Konuk yazarım, kardeşim Aslı Örnek. Aslı’dan okuyalım:

İKİNCİ DERECE KORUMA ALTINDA

“Adını Kanuni Sultan Süleyman’ın oğlu Cihangir’den alan semtin en değerli yapılarından biri Sadık Paşa Konağı… 460 metrekare arsa üzerinde 6 kat ve çatı katından oluşan, 24 odalı, 1320 metrekare kapalı alana sahip olan konak, İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu Kararı ile II. Derece Koruma Grubu’nda…

Köşk bugüne kadar kimi zaman okul olmuş, kimi zaman dizi ve filmlere plato… Benim için annemin okuduğu binalardan biri olması da mühim. Ona değineceğim ama önce çeşitli kaynaklardan öğrendiğim tarihini özetlemeliyim.

POLONEZKÖY’ÜN KURUCUSUNUN KONAĞI

Köşke adını veren Mehmet Sadık Paşa’nın adı aslında Michal Czajkowski.

Polonyalı teğmen, yazar ve hatta siyasetçi denilebilir. Polonya Prensi Adam Czartoryski adına Adampol-Polonezköy’ü için Osmanlı topraklarına gelen Kont Czajkowski, İslam’ı benimsiyor ve  Mehmet Sadık Paşa adını alıyor.

O, kendi adını vermese de 1850’de Cihangir’de yaptırdığı 24 odalı konak, halk arasında Sadık Paşa Konağı olarak anılıyor. O günden bugüne de o isimle geliyor.

Polonya asıllı Sadık Paşa’nın 1850-1872 yılları arasında evi olan yapı, o ülkesine dönünce ünlü silah tüccarı August Hüber’e satılıyor. 

BİR EĞİTİM MERKEZİ

Birinci Dünya Savaşı bitiminde Betül Mardin’in dedesi Adliye Nazırı Necmettin Kocataş konağı satın alıyor. Yapı, bir yıl kadar Japon Konsolosluğu (1926), Kocataş ailesinin kışlık evleri (1927-1950), bir dönem de Amerikan Kültür ve Sanat Dershanesi oluyor. 

Annem (Kalabalık fotoğraflarda kalabalıkta, alnında örgü olan) 18-19 yaşında gittiği dershaneyi anlata anlata bitiremiyor: ‘Binanın her katından deniz görünürdü. Konağın odalarında dekorasyon, seramik, el sanatları, tiyatro, müzik ve yabancı dil gibi farklı alanlarda eğitimler verilirdi. Sezen Cumhur Önal (fotoğrafta Sezen Cumhur ortada, önde oturan annem) müzik hocamızdı. Hocalar ve eğitim kaliteli, manzara ve dostluk muhteşemdi’

SERGİLERE, FİLMLERE EVSAHİPLİĞİ

Yerli ve yabancı pek çok filmi konuk eden konak, 2000’li yıllarda çeşitli sergilere, defilelere ve pek çok filme ev sahipliği yatı. 

Sadık Paşa Konağı, 2007 yılında yayınlanan ‘Bıçak Sırtı’ dizisine ev sahipliği yaptı. Taner Ceylan, Halil Altındere’nin sergilerini ağırladı. Kanal D’de yayınlanan ‘Camdaki Kız’ dizisine de ev sahipliği yaptığı biliniyor. 

Köşk, 2021 mart ayında 39 milyon 500 bin liraya satışa çıkarılmıştı. Satışa çıktığına dair çok haber yapılmıştı ancak satıldığına dair bir haber bulamadım.”

SERRA YILMAZ’DAN KATKI

Tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, çevirmen ve yönetmen Serra Yılmaz, şahane bir katkı yaptı, bu paylaşımın ardından: “Ben 1965 senesinden itibaren o konağın sağında kalan Divan Palas apt da yaşadım. Konak, Amerikan Kız Sanat Dershanesi’ydi. Annem yardım derneğinde gönüllü olarak yıllar boyu çalıştı. Oradan epey bir insan tanırım. Bilgi isterseniz arayabilirsiniz. YMC diye hatırlıyorum. Fotoğrafta öndeki topuzlu hanım okulun o dönem Amerikan Müdiresi Mrs Swayze.”

Sonra da bana İtalya’dan bir ses kaydı göndermiş, öğrendiklerimi paylaşayım: Serra Yılmaz’dan:

“Binaya girdiğinizde avluya bakan penceresi olan soldaki oda butikti; -20 yıl önce kaybettiğim- annem ve pek çok arkadaşı burada gönüllü çalışırdı, biri de -A&B İletişim- Sibel Asna’nın annesiydi…

Göztepe tarafında da bir yeri vardı dersanenin. Daha doğrusu deniz üzerinde… Bir yalı. Yazları da haziran ayının başında o yalıda bir kermes düzenlerlerdi.

O kermesi hazırlamak üzere bir iki gece önce, grup halinde gider, orada kalır ve çok eğlenirlerdi. Ben o kermeslerden kendime çok şey alırdım. Genellikle Amerikalılar’ın verdiği şeyler olurdu. Mesela Dostlar Tiyatrosu’na girdiğimde, rahmetli Yavuzer Çetinkaya’nın ayağı çok büyüktü, Türkiye’den ayağına pabuç bulamıyordu. Oraya gelip kendine bir dolu pabuç almıştı, öyle bir komik  ayrıntı hatırlıyorum.

Orayla ilgili elimde Türkiye’de bir dolu fotoğraf da vardır.”

‘KADINLARA İLK EHLİYET KURUMUMUZDAN VERİLDİ’

Instagram’da Araksi Nerse görmüş ve artırmış. Harika bilgiler:

“Merhabalar. Ben bu okulda 1978-1980 yılları arasında öğrenciydim. 1980’den sonra da personeli oldum. Okul Atatürk’ün Türk kadınlarına meslek kazandırmak ve onları cağlaştırmak isteğiyle YWCA’e özel izin vererek bu okulu açma izni vermiştir. Değişik binalarda eğitim vermiş. Tam yılını hatırlamiyorum ama sanırım 1950’lerde (1952) Amerika’nın zenginlerinin katkılarıyla bu bina satın alınmış ve okula hibe edilmiş. Okul Milli Eğitim’e bağlı dershane olarak açılmış fakat daha sonra statüsü değişerek kurs unvanını aldı. Kadınlara ilk ehliyet kurumumuzdan verilmiştir. Edebi muaşeret, yemek, mankenlik, lisan, biçki dikiş, lisan, sekreterlik gibi bir çok alanda eğitim vermiştir. En son İngilizce ve ticari İngilizce dersleri veriyorduk. Müdürlerimiz Amerikalı ve Türk Müdür yardımcılarımız vardi. 1993 yılına kadar bu binada eğitimimize devam ettik. YWCA artık destek vermek istemediğini belirtip müdürünü çekerek kurumun isletmesini Türk bir bayana devretti. Serra Hınım’ın da annesi derneğimizin gönüllüsü ve yönetim kurulu üyesiydi. Cok güzel günlerdi. Sevgilerimle…

* Konağın fotoğraflarını ben çektim, Jülide Örnek fotoğrafları aile arşivimizden, konağın içinden iki fotoğrafı istanbul Sanat Dergisi adlı bir siteden aldım.