Taş Apartmanı

Talimhane’nin en güzel, en görkemli binalarından biridir Taş Apartmanı. 

Her kısa aralıkta bir güzel -ve sapasağlam- binanın yıkıldığı bölgede en kalıcı binalarından biri olduğu izlenimini de verir. 

Kardeşi Burak Başcumalı ile birlikte daha önce bana, büyüdükleri Divan Apartmanı‘nı yazan Merve Başcumalı, binada oturan tanıdıkları Theodora (Rula) ve Dimitri Papini ile konuşarak şimdi de Taş Apartmanı’nı yazdı. Bu görkemli bina, yıllar yılı onların da manzarası, karşı komşusuydu. Ben apartmanın mimarını bulamadım; Zafer Akay’ın Talimhane’ye dair bir yazısında binanın Papadopoulos adlı biri tarafından yapıldığı yazılmış. Galata’daki Papadopoulos Apartmanı ile ilgisi var mı; ilk bakışta bulamadım ama bakacağım… 

Buyrunuz:

1968’DEN BU YANA BU BİNADALAR

“Talimhane, bu semte ve tarihe meraklı bir çok insanın bildiği üzere, Taksim Meydanı’na çıkan, Abdülhakhamid ile Cumhuriyet Caddeleri arasında kalan bölgenin adıdır.

‘Talimhane’deki en güzel binalardan biri Şehit Muhtar Caddesi 33 numarada yer alan klasik art deco yapılardan biri olan Taş Apartmanı yapılışı 1935’li yıllara dayanıyor’ diye sözlerine başlıyor sevgili Theodora ve Dimitri Papini çifti… 

1968 yılından beri yani 54 yıldır bu binanın ilk katında oturan Theodora Papini, 4 yaşından beri yaşadığı bu bina ve mahalledeki tüm değişimi izlemiş. 

Tüm tatlı çocukluk anılarını, gençlik heyecanlarını, sevgili eşi Dimitri ile düğünleri ve kızları Alexandra’nın doğumu, mezuniyeti ve onun da evlenmesine kadar tüm güzel anları yaşadığı yer, tarihi Taş Apartmanı….

4 BÖLMELİ CEPHE

“Taş Apartmanı’nın cephesi sütunlarla birbirinden ayrılmış dört bölüm. Balkonlu bölümler ve cumba, büyük, kabartma süsler. Geniş mermer merdivenleri, yüksek tavanlarıyla devrin mimari özelliklerini Taş Apartmanı’nda görmek mümkün.

Papini çifti anlatmaya devam ediyorlar:

‘1930’lardan 1955’lere kadar bölge zengin ve kaliteli ailelerin ilk tercihi. O dönemde zenginlik kültürel zenginlik de demekti. Varlıklı aileler, o zamanın deyimiyle Avrupa görürler ve kendilerine kültürel olarak çok fazla şey de katarlardı. Günümüzdeki para kavramıyla ilgisi bile yoktu…

TÜRKİYE’NİN İLK ORNİTOLOĞU BU APARTMANDAYDI

“Atatürk’ün Almanya’ya eğitim almak üzere gönderdiği Türkiye’nin ilk ornitoloğu en üst kat komşumuzdu. Vefatına kadar bu apartmanda yaşadı. Ornitolog ne demek diye merak ederseniz Türkiye’nin ilk kuş bilimcisiydi sevgili Saadet Bayramoğlu… 

Saadet Hanım ayrıca Türk Sanat Müziği sevdalısıydı. TRT Radyo programı gibi evine davet ettiği sanatkârlarla harika fasıllar düzenlerdi. Düşünebiliyor musunuz ne büyük şanstı bizim için böyle muhteşem seslerden ve müzisyenlerden canlı ev konseri dinleyebilmek?

Yine Taş Apartmanı’nda en üst kat komşumuz Yahudi bir terziydi, o da ölümüne kadar bu apartmanda yaşadı, muhteşem gece elbiseleri dikerdi. Ermeni Marie Bekman da dönemin en iyi matematik öğretmenlerinden biriydi, o da komşumuzdu.

Bizim gibi Rum komşularımız dışında, mesela apartmanımızın yanında aynı üst kat komşumuz gibi Yahudi bir tuhafiyeci vardı. Düğme, iplik vs türü ihtiyaçlarımızı oradan alırdık. Ayrıca İtalyan komşularımız, iki adet Rum kasabımız vardı.

Burada Stella ve Barones pastanelerini ve diğer Rum komşularımızı da anmadan geçmeyelim isteriz…

PEKİ İÇİ NASIL?

“Evimizin içine gelince….  Daha önce Merve ve Burak da Divan Apartmanı’nı anlatırken bahsetmişti, bu apartmanların çoğunda yer alan evlerin en ufak metrekaresine sahip olan yer çift servis kapısı olan mutfaklarıdır. Hizmetliler için planlanmıştır o kapı. Biz yaşantımız gereği mutfağımızı hem büyüttük hem de daha konforlu olacak bir şekle dönüştürdük. Ama 3 metre 20 santim olan tavan yüksekliğimiz, kartonpiyerlerimiz, holdeki taban mermerlerimiz yapıldığı gün özelliğini taşımaya devam ediyor.

Sokak kapımızı da giriş katının hemen üstünde oturduğumuz ve artık mahallemiz otel bölgesi olup çok fazla giriş çıkışa maruz kaldığı için güvenlik nedeniyle değiştirdik. Üst katlarda hâlâ bazı dairelerde, küçük gözetleme penceresi olan orijinal kapılar duruyor.

Apartmanımıza eklenen asansör dışında, girişteki mermer tırabzanı ve orijinal ana demir kapımızı hâlâ eski güzelliğinde korumaya devam ediyoruz, elimizden geldiğince…

Klasikleşmiş Talimhane apartmanlarından birinde yaşamış olduğumuz için şanslıyız ama çevredeki değişim elbette uzun yıllardır burada yaşayan kişiler olarak bizi üzüyor.

Umuyoruz siz ve sizin gibi tarihi değerlere sahip çıkan değerli kişilerle Talimhane de hak ettiği şekilde korunmaya devam eder, en azından kalan kısımlarıyla….”

LONDRA MI TALİMHANE Mİ? TABİİ Kİ…

Erkan Altaca’nın ‘Talimhane 1955-1956’ kitabında da yıllar öncesine ait alıntılar var. Kitabın başında dönemin ünlü ve zengin ailelerinden Kebiroğlu Ailesi’nin Talimhane tercihini anlatıyor. Bir tarafta Hayri Kebiroğlu’nun Londra’daki evi, diğer tarafta ise Hayri Bey’in annesi Nebile Hanım’ın Talimhane’deki Nebile Apartmanı. Hayri Bey’in eşi Belma Hanım ise tabiri caizse hükümet gibi kadın, ilk başta ikna olmakta zorlanıyor. Çünkü kendisi aslında Londra’da yaşamak istiyor, kızları Candan’ın da orada eğitim görmesini istiyor. Hayri Bey ise kızlarının koleje gitmesini istiyor, Arnavutköy Amerikan Kız Koleji. En sonunda; 1937 yılında ehliyetini almış olan, İstanbul’un ilk kadın sürücülerinden Belma Hanım’a alınan son model bir Chevrolet, işi tatlıya bağlıyor, aile de Talimhane’de oturmaya başlıyor. 

Yani düşünsenize, Londra veya Talimhane. Sonucunda da Talimhane galip geliyor. İstanbul’un en önemli semtlerinden biri o dönemde burası…

Kitabın tamamı neredeyse bu caddelerde geçiyor, Şehit Muhtar Caddesi, Abdülhakhamit Caddesi, Topçu Caddesi, Divan Oteli bile yeni yapılıyor. Tüm esnafların isimleri kitapta var:

Kasap Zaven, Manav Tanaş, Dandonyan isimli ayakkabı tamircisi, Stavro bakkal yani belki de ilk süpermarket diyebiliriz, muhteşem mezeleri varmış. Aktar Armenak ama asıl geçimini iğnecilikten sağlıyor. 

İşte çocukluğumuz boyunca bakmalara doyamadığımız, kendi apartmanımızı anlatırken bile görseline yer verdiğimiz ve hâlâ içinde yaşayanların anılarıyla da sokağımızın incisi kalmaya devam eden Taş Apartmanı’nın hikayesi…

* Siyah beyaz Taş Apartmanı fotoğrafı Eleonora Arhelaou’ya ait, Salt Mimarlık Arşivi’nden. Dış cephe Taş Apartmanı çoğunlukla benim çektiklerim. Diğer tüm fotoğraflar, iç mekanlar Merve Başcumalı’ya ait.