Bina hikayelerini yazma süreci beni öyle alakasız görünen yollardan öyle insanlara götürüyor ki, çok zaman “Bu insan rahmet istedi” diyorum…
Hatta sitede “Rahmet istedi” bölümü de açsak yeridir!
Neriman Hanım, Neriman Tuna nasıl nurlu bir insanmış ki, evren dönem dönem ayrı zaman aralıklarıyla onu anmamız gerektiğini hatırlatıyor bize. Kadınlar bu ülkede her gün şiddete uğruyor, canları alınıyor; isyanımızın yükseldiği bir dönemde, bir kez daha Neriman Tuna’yı hatırlayalım. Benim hatırlayışım da Ebru Gazioğulları’nın beni de andığı blog yazısı ve Didem Avincan ile yaptıkları bina dedektifliği sayesinde.
NERİMAN TUNA KİMDİR?
Önce Doğ Apartmanı sakinlerinden Neriman Tuna’yı hatırlayalım ya da tanıyalım.
Neriman Tuna 1950 sonları, 1960’ların başlarında kadın haklarını savunan, bu yolda Yeni Yaşantı isminde bir gazete/dergi çıkaran, başarılarıyla uluslararası basında bile haber olan biri.
“Neriman Tuna hali vakti yerinde burjuva bir aileye mensup. Kadın haklarını savunan Yeni İnsan diye bir dergi çıkarmış. İngilizce, Fransızca biliyor. Yurtdışında kongrelere katılıyor, konferanslar veriyor. Japonya’ya, Yunanistan’a gidiyor. Avusturya’da sosyal demokratlarla fotoğrafları var. Kadın düşkünevinin kurucularından. Sonunda, beş kuruşsuz, kimsesiz kalıyor. Düşkünlerevinden yemek almaya muhtaç oluyor. Ölünce de her şeyini sokağa atıyorlar.”
Tırnak içindeki bu satırlar rahmetli ressam Komet’in 1+1 Express Dergisi’ndeki röportajından…
RESSAM KOMET’İN DUYARLILIĞI
Komet bir eskici, bit pazarı düşkünü… Bir antikacıda Neriman Tuna’nın sokağa atılmış onlarca eşyasını bulup alıyor. Tuna’nın başarılarına dair çerçevelenmiş küpürler, fotoğraflar. Onun unutulmuş biri oluşuna çok üzülüyor ve 2011 yılında kadına şiddetin -yine- çokça gündem olduğu bir dönemde Hayaka Arkı’da bu eşyalardan oluşan, “Neriman Tuna’ya Saygı” isimli bir sergi açıyor. “Kadının eşyalarının atılmış olması bana çok dokundu, acı verdi. İnsani bir şey sergilemek gereğini duydum. Bu bir kurgu değil. ‘Ölmüş bir kişinin evrak-ı metrukesi’ kurgusu değil” diyor aynı söyleşide Komet. Ve ben, 22 yıllık aralıksız faaliyetinin ardından 30 Mart 2023’te kapanan lebriz.com sayesinde sergiyi gezmiş kadar oluyorum! Burada paylaştığım fotoğraflar da oradan.
Belki o gün bugünden iyi; Nermin Hanım kadınlar için yaptığı katkılar tarafından pek çok kurum ve kuruluşun yanı sıra Türk siyasetçilerden de ödüller alıyor misal…
YORGANCI İLE DİYALOG
Bugüne dönersek, Ebru Hanım, Beyoğlu Casa Botter’deki Komet sergisine gidiyor. Sergide “Neriman Tuna’ya Saygı” sergisi dikkatini çekiyor ve “Kimmiş ki bu Neriman Tuna?” diye bakıyor; 90’lı yıllardat vefa eden Neriman Hanım’a ait kartviziti bulduğunda, Didem Avincan ile birlikte Doğ Apartmanı’na da ulaşıyorlar.
“İzzetpaşa Sokak’ta (…) Doğ Apartmanı’nı seyrediyorum uzun uzun. Zillerde isim arıyorum filan, 35 sene önce vefat etmiş birine ulaşma çabası. Sokağın geçmişini bilen biri lazım. Bir esnaf… Doğ Apartmanı’nın tam karşısında bir yorgancı var. Bir yorgancı ne kadar yeni açılmış olabilir ki…” Üç yorgancı beyfendi ile diyalog:
-Burada yıllar önce yaşamış olabileceğini düşündüğüm Neriman Tuna isimli bir hanımefendiyi arıyorum.
– Evet, burada otururdu. Eşi doktordu.
– Kadın hakları konusunda o senelerde çok mücadele vermiş. Bir sergide ismini görüp araştırdım. Kendisi bir dergi çıkarıyormuş.
– Evet, hatta bazı yerlere ben götürürdüm dergileri, benden yollardı.
– Kendisine ait olduğu tahmin edilen bazı resim ve belgeler bir eskici dükkanında bulundu. Hatta eski bir gazete haberinde bir huzurevinde sefalet içinde öldüğü yazıyor.
– Yok efendim. Bu binada karşılıklı iki daireleri vardı. Eşi doktordu.
– Çocukları?
– Çocukları yoktu. İkisi de vefat ettikten sonra kocası Enver Bey’in yeğenleri evleri sattılar.”
KIRMIZI HALILAR SERİLMİŞ BİR BİNA İDİ…
Doğ Apartmanı’nı çok iyi biliyorum; seneler önce bir daire bakmaya gitmiştim oraya! Bayılmıştım binaya. Merdivenleri hala pırıl pırıl kırmızı halılarla kaplı tam eski tip bin bina idi. Ancak daireleri o dönem benim için bile küçüktü.
Sadece Kültür Envanteri‘nde bu binaya ait iki satın buldum ki orada eski isminin Sadi-Copola Apartmanı olduğu ve “Bodrum üzeri altı katlı dış cephesi bezemeli tarihi apartmandır” bilgileri var.
Bu bir Doğ Apartmanı yazısı olmadı ama kadın hakları için mücadele eden Nermin Tuna’nın anılması bile yeterli sanki…
* Komet fotoğrafı, Şahan Nuhoğlu, 1+1 Express
Henüz yorum yapılmamış.