Geren Apartmanı

Yapım yılı: 1941

Selim İleri’nin hayatının ilk 5 yılını, Bahariye’de, mimarı Zeki Sayar olan bu binada geçirdiğini biliyor muydunuz? 

Zeki Sayar da malum; bir önceki paylaşımda, yıkılmasını hiç istemediğimiz Batum Apartmanı’nın da mimarı. Benim için Arkitekt Dergisi vesilesiyle bugüne bıraktıklarıyla bile dünya döndükçe namı yürüyesi biri…

SESLİ EDEBİYAT FESTİVALİ’NDE KONUŞURKEN

Can Erol, geçtiğimiz yaz, ikincisi yapılan ‘Sesli Edebiyat Festivali’nde “yazarların-edebiyatçıların izinde İstanbul binaları hakkında söyleşir misiniz?” diye sormuştu. 

Üstelik bu söyleşiyi, teknik olarak bu sitenin mimarı olan – kitap kurdu Eylül Görmüş ile gerçekleştirecektik. “Bir yayını doldurabilir miyiz?” diye düşünürken, yeni yayınlandı, “cibili cibili şak şak” şakımış, yayına sığamamışız!

Yayının bir yerinde de “Üstelik dev bir kaynak olacağını düşündüğüm Selim İleri yazınına daha el atmadım” gibi bir şey söylüyorum.

Bu cümle, bizimle bina dedektifliği yapan Didem Avincan’ın kulağından kaçmamış.

Hemen ondaki bir kitabı açtığında, Selim İleri’nin doğduğu Kadıköy-Bahariye’deki Geren (Gerede) Apartmanı’nı ve bu binanın Arkitekt Dergisi’ndeki iz düşümünü bulmuş.

BİNANIN İSMİ

O dönem Geren ismi yok; “Bir kira evi” başlığıyla geçiyor. Bu arada ben binayı Google Haritalar’dan bulmuştum, Moda’da yaşayan arkadaşım Anı’dan fotoğrafını çekmesini istedim. Orada bir sürpriz vardı. Binanın tabelası -ki o da bir hayli eski görünüyor, en azından yeni değişmemiş- binanın bugünkü ismi Geren diye geçiyor. Selim Bey’in bendeki kitabında isim Gerende. Ama sonraki birkaç röportajında, mesela burada da, Geren ismini de görüyorum.

“GEREDE APARTIMANINDA DOĞMUŞUM”

İleri’nin yazdığı ya da onunla ilgili pek çok kitapta bu binadan iz var. Ben de en yakınımdaki “İstanbul, Lale ile Sümbül”ü açtım, (Everest Yayınları) sayfa 14:

“Bahariye Caddesi üstündeki Gerede (Geren) Apartımanı’nda doğmuşum. 1949 yılında, 1949 Nisan’ının son günü. Gerede Apartımanı yorgun cephesiyle hâlâ yerli yerinde. Giriş katında doğmuşum (Şimdi dükkan olan kat, NÖ).

Beş yaşıma kadar oturduğumuz o kira evini hayal meyal hatırlarım. önde, biri caddeye bakan iki oda.

Klasik ev düzenlememizde olduğunca, pencerelisi oturma odası, içerlek olanı, yemek odası.

odasından küçük, dar bir koridora geciliyor. Mutfak orada. Mutfağın avuç içi kadar bir balkonu var. Yatak odalarını gözümün önüne getiremiyorum.

Ama mutfakta, yaz günleri, keskin çiroz kokusu şimdi de iştahımı kabartıyor. Patlıcan kızartmasının kokusunu unutmuyorum. Galiba mangalımız vardi ve mangalda çok sevdiğim cızbız köfte..

Gerede Apartımanı’nın giriş katı böyle puslu ve bu kadarken, Bahariye çok daha seçik. Evet, nedense, semtimizi aradan geçen bunca zamana rağmen apaydınlık görebiliyorum.”

SOKAĞIN İSMİ…

Bahariye Caddesi’nin adı şimdi Asım Gündüz Caddesi; Asım Bey’in de Cumhuriyet’in ilk genelkurmay başkanlarından biri olduğunu, evinin de hemen kilisenin yanında olduğunu yine kitaptan öğreniyorum.

Burada Selim İleri’nin adımları peşinden daha çok bina gezeriz…

DERİNLİK MEVZUU MÜHİM!

Şimdi Arkitekt Dergisi’nden biraz teknik bilgi (Cilt: 1941 Sayı: 1941/42-03-04 123-124 Sayfa: 57-58):

“Kadıköyü’nde Bahariye Caddesinde bir arsaya inşa edilen bu kira evi, Z. Sayâr’ın eseridir. Plân arsa ifrazlarının doğurduğu mecburiyetlere uyulmak suretile yapılmıştır. Senelerdendir sokaklarımızı çerçeveleyen arsalar dar cepheli ve lüzumundan fazla derinliktedir. Binanın inşa edildiği arsa da bu nevi ifrazların bir nümunesini teşkil etmektedir. Binanın derinliği çok fazladır, buna da sebep yanında aynı derinlikte evvelce inşa edilmiş diğer bir apartmandan geride kalarak güneş ve ziyayı kaybetmemek endişesidir. Sokakların genişliğine nazaran kat adetlerini ve irtifaları tayin eden İstanbul Belediyesi her nedense bina bloklarının azamî derinliklerini tahdid etmemiş olduğundan binaların arka cepheleri girintili, çıkıntılı bir hal almakta, bazan da bu plânda görüldüğü gibi yanındaki binaya uymak mecburiyetinden saha kaybedilmektedir. Binanın her katı bir dairedir. Sokak cephesinde kabul kısmı ile servis toplanmış ve arka cephe üzerine yatak odaları konulmuştur. Binanın ortasında büyük bir aydınlık yeri vardır. Binanın iskeleti tamamen betonarmedir. Cephe proporsiyonları iyi ve ahenktardır. Haricî mimarisi sokak binalarımızda tesadüf ettiğimiz şekilleri ihtiva etmektedir.”

ARKADA BALKON DA OLMALI…

Bu arada…

Selim İleri’nin “İstanbul Hatıralar Kolonyası” adlı kitabının (Doğan Kitap) tanıtım paragrafını da paylaşayım:

Yıl 1950 falan herhalde. Kadıköyü Bahariye Caddesi’ndeki Gerede Apartmanı’nın giriş katındaki balkon. Babam, ablam Meral’lle geliyor ki, mevsim sonbahar. Ve güneşli bir öğleden sonra. Yıl şimdi 2006. Fotoğraftaki kendime bir yabancıya bakar gibi bakıyorum. Doğup büyüdüğüm İstanbul’a da çoğu kez öyle bakıyorum zaten. Bu yüzden sürüyor İstanbul Kitapları. İstanbul Hatıralar Kolonyası’nı bu yüzden kaleme getirdim. Geçmiş elli yılın dökümünde, tarihî ve soylu bir kentin bana yansımış, bende hâlâ yaşayan öyküsünü arıyorum. O öykü unutulmasını istiyorum. Fotoğraftaki çocuk bütün bunlardan habersiz elbette. Öyleyken, gelecek zamana neden asık yüzle bakıyor?”

  • Selim İleri, “Issız Ve Yağmurlu” başlıklı anı kitabında paylaştığı bu çocukluk fotoğrafının altına şu notu düşmüş; “Ablam Meral İleri’yle Bostancı ya da Caddebostan taraflarında, 1950’lerin tenha İstanbul’unda…” Şuradan aldım. 

BU YAZIYI PAYLAŞIN:

WhatsApp
Email
Twitter
LinkedIn
Telegram
Facebook

YORUMLAR

2 Yorumlar
  • Ayhan
    Tarih: 09:23h, 09 Ocak Cevapla

    Ne güzel bilgiler , elinize sağlık. İyi ki varsınız ..

    • Nilay Örnek
      Tarih: 12:53h, 13 Ocak Cevapla

      teşekkürler

Bir yorum yazın

DİĞERLERİ

Moda

Arif Paşa Apartmanı

Şöyle bir eposta aldım: “Sayın Nilay Örnek, Sitenizin tanıtım yazısında ‘Mimari anlamda değerli, hikâyesi olan yapıların kaydını düşelim. Bir hafıza oluşturalım, kaynak sunalım’ demektesiniz. Bu samimi çağrıya kulak vererek, Caferağa, Ruşen Ağa Sk. 18/A, 34710 Kadıköy/İstanbul adresinde bulunan apartmana ait görüntüler ile yazımı paylaşmak istedim. Saygılar, Sevgiler Mehmet

Devamı »
Cihangir

Sadık Paşa Konağı

Annemin -Jülide Örnek- 18-19 yaşlarında Cihangir’de gittiği dershaneyi çok sevdiğini hatırlarım. ‘Dershane’ denince benim aklıma daha çok üniversite sınavına hazırlayan bir yapı geliyor ama annemin anlattığı bambaşka bir şeydi. Seramik, tiyatro, müzik, resim, yabancı dil gibi pek çok dersin olduğu bir yer. Amerikan Kültür ve

Devamı »
Gümüşsuyu

Apartman 23

(Bu apartmanı, Ayaspaşa Saray Arkası Sokak’taki Doğan Apartmanı, Ercümend Kalmık Müzesi ve Banka Apartmanı ile bir arada okumanızı tavsiye ederim.) İstanbul’dayız… Gümüşsuyu-Ayaspaşa’dan, Alman Konsolosluğu’nun arka tarafında kalan Saray Arkası Sokak’tan Kabataş’a indiğinizi düşünün. Namık Paşa Yokuşu’ndan sahile inerken Apartman 23’ü görürsünüz.  O ve yanındaki apartman

Devamı »
Gümüşsuyu

Tüten Apartmanı

Mimarı Adil Denkdaş. 1936 tarihli Arkitekt Dergisi sayesinde, yapıldığı dönemdeki hali hakkında pek çok bilgi mevcut. Dergide ismi yok, sadece ‘Kira Evi’ olarak anılıyor. ‘Kira Evi’nin anlamını dergiyi okudukça anladım. Apartmanlaşmanın yeni yeni başladığı dönemde arazi sahiplerinin, eski tek katlı -çoğunlukla ahşap- evleri yerine apartman

Devamı »
Gümüşsuyu

Üçler Apartmanı

1930’lardan bugüne gelen Mühendis İbrahim Galip Bey, şimdiki adıyla Akar Palas Apartmanı‘ndan bahsederken, yanındaki Üçler Apartmanıyla onu, o dev bloğu çok da sevmediğimden bahsetmiştim. Ben pembe rengi, yenilenmesine rağmen yine de dökülen hali, pimapenlerle kapatılmış balkonları ve dev blok haliyle pek de sevemem orayı. Yıllarca

Devamı »
İbradı

Ormana-Düğmeli Evler

Altınbeşik Mağarası, yılkı atları, 1100 yıllık anıt kestane ağacı ve doğasının yanı sıra kendine özgü mimarisi, tarihi ‘düğmeli evler’iyle de meşhur. İstanbul’da her gün ‘gidene’ üzülür, gidenin en azından kaydını tutmaya çalışır, doğaya, güzel mimari yapılara ve onlarla özdeşleşen başka bir yaşam tarzına yas tutarken,

Devamı »
Bakırköy

Taş Mektep

Annem ilkokulu bir kontun evinde okumuş! Biliyorum burada apartmanlardan konuşuyorduk ama bu fotoğrafı görünce dayanamadım. Hem zaten bina da aslen konut olarak yapılmış. Ama benim için farklı bir anlamı da var; bina annemin ilkokulu (Bakınız, kendisi siyah beyaz fotoğrafta en alt sırada sağdan üçüncü, saçı

Devamı »
Büyükada'nın Yaşlanmayan Modernleri
Hasan Çalışlar Arşivi

Çok sevdiğim mimar Hasan Çalışlar’ın, Instagram’da oluşturduğu ve “Büyükada’nın Yaşlanmayan Modernleri” adını verdiği arşivine, bundan sonra sitenin bu bölümünden ulaşabileceksiniz.