Yumurcak Sineması

Bir zamanların Güler, ardından Yumurcak Sineması

Beşiktaş Koton mağazası; yapı gibi yapı, hoşuma gidiyor, bir bakayım dedim, şimdi de ‘yok olan sinemalar’a sardım, ara ara paylaşırım.

Bina ‘art deco’ belli; ama mimarını -henüz- bulamadım. “Mimarı Sedat Güler’dir” diyen var fakat yapı 1939 yılında Gürel Sineması adıyla açılmış.

Sedat Gürel o dönemde 14 yaşında, pek mümkün gelmedi. Ama soyadı uyumu da dikkat çekici. (Yazmıştım, ilk metinde. Bilerek de editini böyle yapıyorum ki şimdi, katkı da görülsün. Yolumuz belli olsun. Yüksek Mimar, Restoratör Seda Özen Bilgili ‘çok güvenilir kaynaklardan öğrenmiş’, kayıp tarihe notunu düşelim. “Yumurcak Sineması’nın tadilatı mimar Sedat Gürel’in abisi mimar Sermet Gürel tarafından yapılmış; ilk yapan bir Alman mimar. Seda onu da bulacak bana.)

1970’te işletmeci değiştirerek Yumurcak adını almış. Tahmin edin işletmeci kim?

YAZLIKLI KIŞLIKLI SİNEMALAR

Burası Türker İnanoğlu’nun sinema işletmeciliğine başladığı yer. ‘Bahçesinde’ 5 bin kişilik yazlık, 1000 kişilik de kışlık sinema bulunan mekânı arkadaşı Toros Karabulut ile ortaklaşa kiralayarak başlamışlar işe. (Harbiye Açıkhava 5 bin kişilikti bildiğim; yani büyük olmalı, metinlerde ‘büyük restorasyon sonrası yazlık bahçe 9 bin kişilik oldu’ yazıyor ama bilemedim. Çok geldi:). 

Tahmin edilebileceği gibi sinemaya İlker İnanoğlu’nun oynadığı ‘Yumurcak’ filmlerine atfen bu isim verilmiş. Genellikle 2 Türk filmi birden oynatılırmış. Yazları bahçede Türk filmi, kapalı mekânda da yabancı film gösterilirmiş. İstanbul’un dörtbir yanından sinemaya izleyici gelirmiş.

Sinema 80’lerin ortalarında kapanınca bir süre çeşitli topluluklarca tiyatro salonu olarak kullanılmış. Sonra beyaz eşyacı (Galeri İrfan galiba), en son da Koton mağazası olmuş. 

ESKİ BEŞİKTAŞ’TA 30’U AŞKIN SİNEMA

Koton adına Gülden Yılmaz, “(…) mağaza mimarisi, sinemadan izler taşısın istedim. Mesela eskiden perdenin olduğu bölüme büyük bir ekran yerleştirdik. Sinemanın ruhunu da taşıyan özgün bir mimari ortaya çıktı” demiş. Tabii bu bilgiler olmadan ben hiç o havayı almamıştım, bir daha o gözle bakacağım.

Esas ilginci Beşiktaş’ta 1914’ten bu yana 30’un üzerinde kışlık ve yazlık sinema varmış! Misal hemen Yumurcak’ın karşısında bir otopark vardır arada, orası yazlık sinemaymış, mis. Şimdi kaç tane var acaba?

Bir binaya “Eskiden neymiş burası, kimler geçmiş içinden” diye bakmak ne güzel ya.

 

** GÜNCELLEME

Ayşen Hanım, Ayşen Gürel Sile, bir sanat yönetmeni, tasarımcı, dekoratör ve yazar. Gürel Sineması’yla ilgili olarak bana bazı fotoğraf ve notlar gönderdi.

Şöyle: “Merhaba, paylaşımınız benim için tatlı bir sürpriz oldu. Gürel Sineması yazdığım sanat kitabında yer alıyor. Sinemayı kuran babamın büyük babası, benim de dedem zamanın girişimcilerinden Haşim Gürel. Mimarı ben de bilmiyorum. Art Deco stilidir. Yıldız Mimarlık Gürel Sineması ve yanındaki evvelden Gürel Palas isimli apartmanı da araştırmış birçok kayda değer yapının yanı sıra. Sinemayı Haşim Dedem yaptırmış; açılış tarihi 29 Ekim 1939. Bende orijinal fotoğrafı var; belediye reisi gelmiş. Dedem kitabında (ekte bazı sayfaları mevcut) bahsediyor biraz sinemadan; elektrik olmayan Ezine’ye ilk sinemayı da o götürmüş; kitapta bunu detaylı yazmış.”

BU YAZIYI PAYLAŞIN:

Share on whatsapp
WhatsApp
Share on email
Email
Share on twitter
Twitter
Share on linkedin
LinkedIn
Share on telegram
Telegram
Share on facebook
Facebook

YORUMLAR

10 Yorumlar
  • Tümer
    Tarih: 10:26h, 24 Ağustos Cevapla

    Bu binanın önünden geçerken hikayesini hep merak etmişimdir. Emeğinize sağlık.

    • Nilay Örnek
      Tarih: 11:57h, 24 Ağustos Cevapla

      Çok teşekkürler…

  • Kutalmış Bayraktar
    Tarih: 12:11h, 09 Eylül Cevapla

    Nilay Hanım siteye yazar mısınız dedi, aslında onun twitter paylaşımının altına yorum yazmıştım. Yapıda Art Deco’dan doğma bir akım olan Art Moderne izleri görüyorum. Bunlar nedir; yumuşatılmış hatlar özellikle köşelerde pah işçilik, lombar gibi denizci öğelere öykünme, enternasyonel akımda olduğu gibi asimetrik ön-arka cephe… Ki Art Moderne, Art Deco ve International’ın bir türevi diye yazar kaynaklarda… Geçenlerde, Etiyopya’nın Asmara kentinde İtalyan kolonizasyon dönemi mirasına dair bu akımdan heyecan bulmuş mimari izleri kent sosyolojisi bağlamında inceleyen bir makaleyi baskı öncesi okuma şansı bulmuştum. Üslup ifade edilmişken, akım bilgisi ısrarla verilmemişti (postmodernist tarih okuması diyebiliriz). Mimarın isim bilgisinden ziyade, okulu, hangi bürolarda çalıştığı ve o dönem için hangi mimarlık dergilerini okuduğu dolayısıyla geniş biyografi çok önemli oluyor.

    • Nilay Örnek
      Tarih: 12:18h, 09 Eylül Cevapla

      Çok sevindim; olmadı, ben alıp eklerdim bir şekil, çünkü böyle katkılar önemli. Mimar ismi de o anlamda mühim, bu tip yapıları kimin yaptığını bilmiyoruz, kaydı yok garip değil mi. Biri bir mimar isminde ısrarlı ama bakıyorsun o dönemde mimar 15 yaşında bile değil!!:) Böyle böyle kaydediyoruz, öğreniyoruz. Mimar ismi kadar önceki yapılarına bakma fikri -misal bu yorumla bile- çıkıyor. Önemli katkılar bunlar, teşekkürler

  • Kutalmış Bayraktar
    Tarih: 12:49h, 09 Eylül Cevapla

    Rica ederim! Bu meraklı soruşturmaların biriktireceği külliyat sonrasında karanlık tarafı kalmayan kent ve kentler atlas(lar)ını doğuracaktır. Bilgin olmak için önce ilgin olmak bu yüzden fevkalade önemli… Paylaşım, etkileşim için teşekkürler!

    • Nilay Örnek
      Tarih: 13:14h, 09 Eylül Cevapla

      Umarım öyle olur; ben de teşekkür ederim:) Sevgiler

  • Reha Arcan
    Tarih: 15:03h, 10 Eylül Cevapla

    Tam karşısın da otopark olan sinema..Kamburun bahçesi idi.

    • Nilay Örnek
      Tarih: 19:48h, 12 Eylül Cevapla

      Öyleymiş..

  • Ayşen Gürel Sile
    Tarih: 02:32h, 31 Mayıs Cevapla

    Nilay Hanım,

    Gürel Sineması’nı inşa ettiren Haşim Gürel’in oğlu Süleyman Sermet Gürel’in kızıyım. Sinema ile ilgili yazınıza ekleyebileceğiniz bazı bilgiler verebilirim.

    • Nilay Örnek
      Tarih: 12:42h, 03 Haziran Cevapla

      Kitap sayfalarını aldım; buraya ekleyeceğim:)

Bir yorum yazın

DİĞERLERİ

Nişantaşı

Keçeci Apartmanı

Duygu Aydemir, tam da burada yapmak istediğim şeylerden birini gerçekleştirmem için bana şahane bir mesaj atmış. Bir binanın hikâyesi olması için illa ki içinde dünyaca ünlü şahsiyetlerin oturması ya da Art Nouveau öğelerle süslü olması gerekmiyor.  Bugün Nişantaşı’nda bir ailenin 4, hatta Duygu Hanım’ın 11

Devamı »
Çankaya

Türk Dil Kurumu Binası

Bir süredir mimarların da beğendikleri, onlar için özel olan yapıların kaydını tutmak istiyordum. Bunun için ilk önce tanıdığım kişileri taciz etmeye başladım. İyi ki de yapmışım!  Kısa süre önce Nasıl Olunur’da söyleştiğimiz #NevzatSayın’a da yazdım; “Bana sizin için önemli bir yapıyı yazar mısınız? Nevzat Sayın

Devamı »
Nişantaşı

Antik Konak

Geçen Süleyman Nazif Sokak’tan bahsettim; Aydın Apartmanı ve Reşat Ekrem Koçu, İstanbul Ansiklopedisi vesilesiyle… Pek çok kişi “Görmeye gideceğim” yazınca, onlara, sitedeki haritadan bakıp aynı sokak ve çevredeki başka binaları da görmelerini önerdim. Arada Antik Konak hakkında da iki satır yazayım dedim. Neden “İki satır”

Devamı »
Nişantaşı

Günaydın Apartmanı

Bu işe başlamamım müsebbiblerinden Arkitekt Dergisi’ni ne zamandır ihmal ettim. Bir bakayım dedim ki; Maçka Parkı’na girmiş pek çok insanın görmüş olabileceği 2 bloktan oluşan dev Günaydın Apartmanı’nı görmeyeyim mi? Sabahattin Tanyeri ve Coşkun Kanay’ın proje ve tatbik mimarları olduğu projeyi dergiden okuyalım: “Nişantaşı’ndan Dolmabahçe’ye

Devamı »
Yeşilköy

Deniz Park Apartmanı & Deniz Park Otel

Ne yapılış yılını ne de mimarını bulabilmiştim ama Instagram, yorumlar, okuyucu katkısı şahane!  Yeşilköy’deki ilginç binalardan biri diye düşünüp paylaştım, girişi, geniş, bahçesi hoşuma gitti. Ve ismi… Deniz Park yıllar yıllar evvel İstanbul’un, en popüler otellerinden biriymiş. 1957’de büyük bir yangınla kül olmuş; hatta yangın

Devamı »
Çankaya

Koruk Apartmanı

Burada daha önce de söylemişimdir; ‘Tevâfuk’ çok sevdiğim bir kelime; hakedilen, haklı tesadüf demek… Bu da bir teevâfuk mudur? Nasıl Olunur için Arif Keskiner ile söyleşeceğiz… Okuyorum. Arif Bey, Ergin Günçe’den bahsediyor… Sonraları ‘Komünist Arif’ lakabını bili almasına yol açacak Nazım Hikmet şiirleriyle, sonrasında oğlu

Devamı »
İstiklal Caddesi

Kanzuk Eczanesi (Güney Palas)

Eski gazete taramayı sevenler ya da bugün hâlâ varmış, ürünlerini kullananlar “Kanzuk” markasına aşina olmalılar; Kanzuk glüten, Kanzuk pastil, Kanzuk öksürük şurubu… Çizimli, kocaman ilanlar ve Beyoğlu’nda bir adres; İstiklal Caddesi No: 253 Geçenlerde bir fotoğraf gördüm, Beyoğlu’ndaki Kanzuk Eczanesi’nin 1800’lerde çekilen cephesiydi. Gün içinde

Devamı »
Büyükada'nın Yaşlanmayan Modernleri
Hasan Çalışlar Arşivi

Çok sevdiğim mimar Hasan Çalışlar’ın, Instagram’da oluşturduğu ve “Büyükada’nın Yaşlanmayan Modernleri” adını verdiği arşivine, bundan sonra sitenin bu bölümünden ulaşabileceksiniz.