Yumurcak Sineması

Bir zamanların Güler, ardından Yumurcak Sineması

Beşiktaş Koton mağazası; yapı gibi yapı, hoşuma gidiyor, bir bakayım dedim, şimdi de ‘yok olan sinemalar’a sardım, ara ara paylaşırım.

Bina ‘art deco’ belli; ama mimarını -henüz- bulamadım. “Mimarı Sedat Güler’dir” diyen var fakat yapı 1939 yılında Gürel Sineması adıyla açılmış.

Sedat Gürel o dönemde 14 yaşında, pek mümkün gelmedi. Ama soyadı uyumu da dikkat çekici. (Yazmıştım, ilk metinde. Bilerek de editini böyle yapıyorum ki şimdi, katkı da görülsün. Yolumuz belli olsun. Yüksek Mimar, Restoratör Seda Özen Bilgili ‘çok güvenilir kaynaklardan öğrenmiş’, kayıp tarihe notunu düşelim. “Yumurcak Sineması’nın tadilatı mimar Sedat Gürel’in abisi mimar Sermet Gürel tarafından yapılmış; ilk yapan bir Alman mimar. Seda onu da bulacak bana.)

1970’te işletmeci değiştirerek Yumurcak adını almış. Tahmin edin işletmeci kim?

YAZLIKLI KIŞLIKLI SİNEMALAR

Burası Türker İnanoğlu’nun sinema işletmeciliğine başladığı yer. ‘Bahçesinde’ 5 bin kişilik yazlık, 1000 kişilik de kışlık sinema bulunan mekânı arkadaşı Toros Karabulut ile ortaklaşa kiralayarak başlamışlar işe. (Harbiye Açıkhava 5 bin kişilikti bildiğim; yani büyük olmalı, metinlerde ‘büyük restorasyon sonrası yazlık bahçe 9 bin kişilik oldu’ yazıyor ama bilemedim. Çok geldi:). 

Tahmin edilebileceği gibi sinemaya İlker İnanoğlu’nun oynadığı ‘Yumurcak’ filmlerine atfen bu isim verilmiş. Genellikle 2 Türk filmi birden oynatılırmış. Yazları bahçede Türk filmi, kapalı mekânda da yabancı film gösterilirmiş. İstanbul’un dörtbir yanından sinemaya izleyici gelirmiş.

Sinema 80’lerin ortalarında kapanınca bir süre çeşitli topluluklarca tiyatro salonu olarak kullanılmış. Sonra beyaz eşyacı (Galeri İrfan galiba), en son da Koton mağazası olmuş. 

ESKİ BEŞİKTAŞ’TA 30’U AŞKIN SİNEMA

Koton adına Gülden Yılmaz, “(…) mağaza mimarisi, sinemadan izler taşısın istedim. Mesela eskiden perdenin olduğu bölüme büyük bir ekran yerleştirdik. Sinemanın ruhunu da taşıyan özgün bir mimari ortaya çıktı” demiş. Tabii bu bilgiler olmadan ben hiç o havayı almamıştım, bir daha o gözle bakacağım.

Esas ilginci Beşiktaş’ta 1914’ten bu yana 30’un üzerinde kışlık ve yazlık sinema varmış! Misal hemen Yumurcak’ın karşısında bir otopark vardır arada, orası yazlık sinemaymış, mis. Şimdi kaç tane var acaba?

Bir binaya “Eskiden neymiş burası, kimler geçmiş içinden” diye bakmak ne güzel ya.

 

** GÜNCELLEME

Ayşen Hanım, Ayşen Gürel Sile, bir sanat yönetmeni, tasarımcı, dekoratör ve yazar. Gürel Sineması’yla ilgili olarak bana bazı fotoğraf ve notlar gönderdi.

Şöyle: “Merhaba, paylaşımınız benim için tatlı bir sürpriz oldu. Gürel Sineması yazdığım sanat kitabında yer alıyor. Sinemayı kuran babamın büyük babası, benim de dedem zamanın girişimcilerinden Haşim Gürel. Mimarı ben de bilmiyorum. Art Deco stilidir. Yıldız Mimarlık Gürel Sineması ve yanındaki evvelden Gürel Palas isimli apartmanı da araştırmış birçok kayda değer yapının yanı sıra. Sinemayı Haşim Dedem yaptırmış; açılış tarihi 29 Ekim 1939. Bende orijinal fotoğrafı var; belediye reisi gelmiş. Dedem kitabında (ekte bazı sayfaları mevcut) bahsediyor biraz sinemadan; elektrik olmayan Ezine’ye ilk sinemayı da o götürmüş; kitapta bunu detaylı yazmış.”

BU YAZIYI PAYLAŞIN:

WhatsApp
Email
Twitter
LinkedIn
Telegram
Facebook

YORUMLAR

12 Yorumlar
  • Tümer
    Tarih: 10:26h, 24 Ağustos Cevapla

    Bu binanın önünden geçerken hikayesini hep merak etmişimdir. Emeğinize sağlık.

    • Nilay Örnek
      Tarih: 11:57h, 24 Ağustos Cevapla

      Çok teşekkürler…

  • Kutalmış Bayraktar
    Tarih: 12:11h, 09 Eylül Cevapla

    Nilay Hanım siteye yazar mısınız dedi, aslında onun twitter paylaşımının altına yorum yazmıştım. Yapıda Art Deco’dan doğma bir akım olan Art Moderne izleri görüyorum. Bunlar nedir; yumuşatılmış hatlar özellikle köşelerde pah işçilik, lombar gibi denizci öğelere öykünme, enternasyonel akımda olduğu gibi asimetrik ön-arka cephe… Ki Art Moderne, Art Deco ve International’ın bir türevi diye yazar kaynaklarda… Geçenlerde, Etiyopya’nın Asmara kentinde İtalyan kolonizasyon dönemi mirasına dair bu akımdan heyecan bulmuş mimari izleri kent sosyolojisi bağlamında inceleyen bir makaleyi baskı öncesi okuma şansı bulmuştum. Üslup ifade edilmişken, akım bilgisi ısrarla verilmemişti (postmodernist tarih okuması diyebiliriz). Mimarın isim bilgisinden ziyade, okulu, hangi bürolarda çalıştığı ve o dönem için hangi mimarlık dergilerini okuduğu dolayısıyla geniş biyografi çok önemli oluyor.

    • Nilay Örnek
      Tarih: 12:18h, 09 Eylül Cevapla

      Çok sevindim; olmadı, ben alıp eklerdim bir şekil, çünkü böyle katkılar önemli. Mimar ismi de o anlamda mühim, bu tip yapıları kimin yaptığını bilmiyoruz, kaydı yok garip değil mi. Biri bir mimar isminde ısrarlı ama bakıyorsun o dönemde mimar 15 yaşında bile değil!!:) Böyle böyle kaydediyoruz, öğreniyoruz. Mimar ismi kadar önceki yapılarına bakma fikri -misal bu yorumla bile- çıkıyor. Önemli katkılar bunlar, teşekkürler

  • Kutalmış Bayraktar
    Tarih: 12:49h, 09 Eylül Cevapla

    Rica ederim! Bu meraklı soruşturmaların biriktireceği külliyat sonrasında karanlık tarafı kalmayan kent ve kentler atlas(lar)ını doğuracaktır. Bilgin olmak için önce ilgin olmak bu yüzden fevkalade önemli… Paylaşım, etkileşim için teşekkürler!

    • Nilay Örnek
      Tarih: 13:14h, 09 Eylül Cevapla

      Umarım öyle olur; ben de teşekkür ederim:) Sevgiler

  • Reha Arcan
    Tarih: 15:03h, 10 Eylül Cevapla

    Tam karşısın da otopark olan sinema..Kamburun bahçesi idi.

    • Nilay Örnek
      Tarih: 19:48h, 12 Eylül Cevapla

      Öyleymiş..

  • Ayşen Gürel Sile
    Tarih: 02:32h, 31 Mayıs Cevapla

    Nilay Hanım,

    Gürel Sineması’nı inşa ettiren Haşim Gürel’in oğlu Süleyman Sermet Gürel’in kızıyım. Sinema ile ilgili yazınıza ekleyebileceğiniz bazı bilgiler verebilirim.

    • Nilay Örnek
      Tarih: 12:42h, 03 Haziran Cevapla

      Kitap sayfalarını aldım; buraya ekleyeceğim:)

  • Dursun Edemen
    Tarih: 01:46h, 12 Ocak Cevapla

    Kemal Sunal’ın başrolde oynadığı Kapicilar Kralı filmini ilk defa burada Yumurcak Sinemasi’nda izlemiştim. Her kapanan sinemaya üzülmüştüm. Türk toplumu Yeşilçam filmlerini sevdi. Aç gözlü yapımcilarin yarattığı seks filmleri yesilcami bitirdi.

  • Cenk Çakıl
    Tarih: 15:48h, 13 Şubat Cevapla

    Merhaba, bu bilgilendirici yazı dizisi için herkese çok teşekkürler. Yapının ön cephe restorasyonunu ben yaptım. Kötü bir cam cephe giydirmesi vardı; Koruma Kurulu tarafından suç duyurusunda bulunulmuştu. Koruma Kurulu yapıyı tescile değer bulmadı. Suç duyurusunu kaldırıp eski cepheyi ortaya çıkardıktan sonra ön cephe restorasyonunu yaptım. Bu arada, Allah rahmet eylesin sevgilli Haşim Nur beyle ve ailesi ile tanışma fırsatım oldu. Haşim beyin son sergisinden aldığım, balık resmi evimde hala durur, onunla keyifli resim ve baskı sanatı üzerine sohbetleri, Bozcaada muhabbetlerimizi hep hatırlarım. Bu arada arkadaşım Seda’nın araştırması içinde teşekkürler, bilgilerimi güncelleyeceğim. Sevgiler

Bir yorum yazın

DİĞERLERİ

Nişantaşı

Yayla Apartmanı

Yayla Apartmanı’na dair bulabildiğim tek fotoğraf bu. 1939 yılında İstanbul’daki Valikonağı Caddesi üzerinde mimar Vedat Tek tarafından inşa edilmiş. Türkiye’deki Art Deco mimarlığının en görkemli binalarından biri sayılıyor. Apartman Yunus Nadi için inşa edilmiş. Bu bilgi ile ‘yürüdüm’ ama o koldan da bir bilgi, fotoğraf bulamadım. 

Devamı »
Osmanbey

Trak Apartmanı

Her şey tiyatro ve sinema sanatçısı, simültane tercüman Serra Yılmaz ile bir sohbetimiz sırasında başladı. Kendisi bu sitenin / Instagram hesabının da iyi bir takipçisi, ara sıra şahane ipuçları da veren biri.  Onunla yaptığımız Nasıl Olunur bölümünü dinleyenler de anlamışlardır (podcast  serisinde 170’inci bölüm) Serra

Devamı »
Nişantaşı

Kilimli Konak

Seneler önce, onu ilk bir ‘gece’ gördüm. O resim gece daha belirgin. Cama yapışıp Resimli Apartmanlar serim için yansımasız bir fotoğraf çekmeye çalıştım. İçindeki resmin Ercümend Kalmık’a ait olduğunu ise, Gümüşsuyu’ndaki Ercümend Kalmık Müzesi‘ni yazarken fark ettim. Binanın mimarı Ali Mukbil Gökdoğan.  Gökdoğan, Türkiye’nin imarı

Devamı »
Cihangir

Mavrodi Apartmanı

Kimi “Nilay Hanım, apartmanımı bir araştırsanız” diyerek bana adres gönderiyor, kimiyse algısını açıyor, gördüğüne bakar oluyor, hatta en istediğim şeyi yapıp kollektif bir bellek için belge-bilgi topluyor.  Dedikodulu yazım tarzım da şahidimdir ki, ikinci tip insanı daha çok seviyorum:) @bengandbengdesign ‘Resimli Apartmanlar’ serim için gönderdi… Cihangir, Mavrodi Apartmanı,

Devamı »
Nişantaşı

Narmanlı Apartmanı

“…Narmanlı’nın girişi beyaz mermerdendi. Bir apartman girişinden çok, küçük bir sarayın girişini andırırdı. Bordo kadife kaplı markizi, bizote kristal aynası ile neredeyse nadide bir mobilya parçası sayılabilecek ahşap asansöre ulaşmak için, her iki tarafında bronz birer kadın heykeli bulunan geniş merdivenleri çıkar, ikinci kademeye gelirdiniz.

Devamı »
Nişantaşı

Dorsay Apartmanı

Bulmacalarda klasik sorular vardır, kardeşim böyle şeyleri iyi bilir. ‘Dorsay’ denilince film eleştirmeni, sinema yazarı Atilla Dorsay’dan ziyade “Uzun erkek pardösüsü” cümlesi geliyorsa aklınıza tebrikler, iyi bir bulmacacısınız. Girişindeki bilgi panosu sağolsun, Nişantaşı Poyracık Sokak’taki bu bina hakkında şunu biliyoruz; 20. yüzyılın dünyaca tanınmış opera

Devamı »
Büyükada'nın Yaşlanmayan Modernleri
Hasan Çalışlar Arşivi

Çok sevdiğim mimar Hasan Çalışlar’ın, Instagram’da oluşturduğu ve “Büyükada’nın Yaşlanmayan Modernleri” adını verdiği arşivine, bundan sonra sitenin bu bölümünden ulaşabileceksiniz.